سیب زمینی

در کتب طب سنتی و به  عربی «بطاطه» و «بطاطس» گفته می شود. به فرانسوی  Pomme de terre  و به عنوان قسمتی از انواع  Morelle  است آن را  Morelle tubereuse نیز می گویند و به انگلیسی آن را  Potato نامند .گیاهی است از خانواده  Solanaceae  نام علمی آن   Solanum tuberosum L.  می باشد.

مشخصات

 در بین انواع گیاهان خانواده سولاناسه تعدادی ازجنس سولانوم هستند که به طورکلی آنها را به فرانسوی Morelle می گویند.در بین وحشی آنها مشخصات و خواص Morelle noire «تاج ریزی سیاه» و  Morelle douce amer یا تاج ریزی پیچی در جلدهای دیگر این کتاب گفته شده است. بین مورلها چند گونه مزروع و خوراکی  نیز از جنس سیب زمینی و بادنجان وگوجه  فرنگی هست که نظر به کم و بیش سمی بودن آنها در شرایط خاص گیاهی و برای این که ضمن آگاهی به خواص آنها از نظرداروی ، در استفاده ازآنها به جهات سمی بودنشان در شرایط مخصوص نیزتوجه شود،به تشریح سیب زمینی و بادنجان و گوجه فرنگی دراین جلد مبادرت می شود.

 سیب زمینی گیاهی است چندساله با ساقه های هوایی زاویه دار ومنشعب ، به ارتفاع 60-40 سانتی متر، برگها مرکب و برگچه های آن با ابعاد غیرمساوی است گلها درراس شاخه های گل دهنده به رنگ سفید،صورتی وبنفش که رنگ آنها بتدریج تا رسیدن میوه کمرنگ ، هستند میوه آن کوچک به رنگ سبز یا سبزمایل به زرد است . معمولاً انواع و واریته های مختلفه سیب زمینی برمبنای رنگ گل آنها و همچنین رنگ پوست غده های زیرزمینی آنها تقسیم بندی می شود. سیب زمینی دارای غده های زیرزمینی متورمی است که درحقیقت قسمتی ازساقه زیرزمینی آن محسوب می شود و از نظرگیاه شناسی ساقه تغیرشکل یافته ای است  پر از ماده فکول است .در روی پوست غده سیب زمینی گودالهای کوچکی دیده می شود که در حقیقت جوانه هایی در آن قرار دارد و همین جوانه هاست که هریک مستقلا درصورتی که کاشته شود منشا یک ساقه هوایی و یک گیاه جدید خواهدبود . سیب زمینی به طور وحشی و خودرو بومی امریکای جنوبی می باشد ولی به سایر مناطق دنیا گسترش یافته ودراغلب کشورها کاشته می شود.

فکول که در غده سیب زمینی به مقدار زیاد وجود دارد ماده معمولاً سفید پودر شونده ای است که در عده زیادی ازگیاهان ولی بیشتر در غده سیب زمینی درست می شود. فکول درحقیقت ازنظر شیمیایی نشاسته است ولی نشاسته عموما به ماده سفیدرنگی که از دانه غلات مانندگندم ، برنج ، ذرت و...گرفته می شود اطلاق می گردد، ولی ماده محتوی غده سیب زمینی را به جای نشاسته معمولاً فکول می گویند.

یک سیب زمینی به طورمتوسط دارای مواد زیراست .

آب 71 درصد، فکول 18درصد ، سلولوز6/1درصد، البومین وسایر مواد ازته 17/2درصد ، مواد چربی 12/0درصد ، قند ، رزین ، اسانس 05/1درصد،و خاکستر6/1درصد،

به  علاوه املاح معدنی ، اسیدهای آلی ، فرمانها ویتامینهایB وC و...

دربعضی ارقام مقدار فکول بیشتر است و به حدود 21-20  درصد می رسد. فکول علاوه برمصارف وسیع غذایی برای تهیه دکسترین وگلوکوز نیز به کارمی رود.

درگیاه سیب زمینی یک الکالوئید سمی شدید به نام سولانین موجود است وفقط غده رسیده آن خوردنی است .

برگ وگل و میوه سیب زمینی سمی است و با خوردن آن مسمومیت  ایجاد می شود. مقدار سولانین موجود در غده آن خیلی کم  است و از 01/0درصد نیز خیلی کمتراست ولی اگر غده ها در اثر بد نگه داشتن و مدتی در مقابل نور بودن به رنگ سبز درآیند مقدار سولانین آنها زیاد می شود و تا 5-4 برابر بیشتر می گردد و به حدود05/0درصد می رسد در این حالت خوردن غده سیب زمینی مسمومیت ایجاد می کند زیرا اگر مقدار سولانین از02/0درصدبیشترباشد عوارض مسمومیت دربدن دارد. سولانین در سایر اندام سبزگیاه به مقدار بیشتر موجود است به علاوه زیر پوست سیب زمینی و در اطراف چشمکهای سیب زمینی نیز بیشتر است وجوانه های سیب زمینی که چشمکها خارج می شود و دارای سبزینه است ،مقدار زیادی سولانین دارد. بنابراین خوردن جوانه های سیب زمینی که روی سیب زمینی در اثر بدنگهداری کردن یا در مقابل نور بودن یا مدت درازی در هوای مناسب رشد سیب زمینی نگهداشتن ایجاد می د، مسلماً مسمومیت ایجاد می نماید و مسمومیت آن با عوارض سردرد،تهوع، سرگیجه ،ضعف و ضربان نبض آغازمی شود که فوراً باید برای خنثی کردن مسمومیت اقدام کرد و به پزشک مراجعه نمود..

خواص- کاربرد

از اعضای سبز سیب زمینی از جمله از برگ و ساقه آن که  سولانین دارد و اثرآن تخدیر کننده است ، در استعمال خارجی برای تسکین دردهای روماتیسمی و عصبی استفاده می شود. از غده سیب زمینی که دارای مقدار نسبتاً خوبی ویتامین  C است (حدود 20میلی گرم در یکصدگرم ) می توان برای مقابله با اسکوربوت یعنی کمی ویتامین C  در بدن استفاده کرده سیب زمینی نارس دارای ویتامین C بیشتری است. سیب زمینی خام تازه رنده  کرده را معمولاً به عنوان ضماد برای تسکین سوختگی های سطحی بدن به کار می برند. اگر سیب زمینی را با گیاهان لعابدار بپزند و ضماد درست کنند برای تسکین ورمهای حاد و کوبیدگی و ضربه خوردگی مفید و اثرآرامبخش دارد.

درهر یکصدگرم غده سیب زمینی مواد زیر موجود است :

1.سیب زمینی خام:

 آب 8/79 گرم ، پروتئین 1/2  گرم، چربی 1/0 گرم ، هیدراتهای کربن 17 گرم ، خاکستر 9/0گرم ، کلسیم 7میلی گرم ،فسفر53 میلی گرم ،آهن 6/0میلی گرم ،سدیم 3 میلی گرم ،پتاسیم 407  میلی گرم ، تیامین 1/0میلی گرم ،رایبوفلاین 4 ./.میلی گرم ،نیاسین5/1 میلی گرم ،ویتامین C بیش از 20 میلی گرم در بعضی ارقام تا36  میلی گرم و ویتامین A خیلی کم وجزئی .

2.     سیب زمینی کباب شده با پوست:

آب 75 گرم ،پروتئین 6/2 گرم ، هیدراتهای کربن 5/19 گرم ، خاکستر1ا1گرم ،کلسیم 9میلی گرم ،فسفر 65 میلی گرم ،آهن 7/0  میلی گرم ، سدیم  4 میلی گرم  ، پتاسیم 503 میلی گرم ،ویتامین A بسیارجزئی -تیامین 1/0 میلی گرم ، رایبوفلاوین 04/0 میلی گرم ، نیاسین 7/1 میلی گرم و ویتامین C 20 میلی گرم .

3.سیب زمینی که با پوست آب پزشده باشد(باآب کم )

آب 79گرم،   پروتئین 1/2گرم ،چربی 1/0 گرم ، هیدراتهای کربن 5/16 گرم ، خاکستر 9/0گرم ،کلسیم 7میلی گرم ،فسفر 53 میلی گرم ،آهن 6/.میلی گرم ، سدیم3  میلی گرم ، پتاسیم 407 میلی گرم ، ویتامین A بسیار جزئی ، تیامین 09/0 میلی گرم ، رایبوفلاوین 04/0میلی گرم ، نیاسین 5/1میلی گرم و ویتامین C 16 مییی گرم.

 نظری به تحقیقات علمی جدید در مورد خواص درمانی سیب زمینی

سیب زمین با این که ممکن است در لیست رژیم غذایی اشخاصی که کمتر به سرطان مبتل امی شوند نباشد معهذا تحقیقات علمی نشان می دهدکه دارای پتانسیل  ضد سرطانی و ضد ویروسی است. سیب زمینی سفید بخصوص درحالت خام دارای مقدار قابل ملاحظه ای مهارکننده است و مطالعات وتحقیقات دانشمندان که جدیداً در دهه 80 انجام و منتشر شده نشان می دهدکه در بین مواد خوراکی متعددی که  مورد بررسی قرارگرفته اند ، سیب زمینی قوی ترین نیروی ضد ویروسی را دارا بوده است .ترکیبات شیمیایی موجود در سیب زمینی در متوقف کردن فعالیت ویروسها حتی از مهارکننده های موجود در دانه سویا که از نیرومندترین عوامل ضد ویروس می باشند نیز مقتدرتر است .

سیب زمینی بخصوص پوست آن منبع بسیار  غنی از مواد کلروژنیک اسید و پولی فنول است. این دوماده ازموادی هستندکه در جلوگیری از موتاسیونهای سلولی که به ایجاد سرطان ختم می شود بسیار نیرومند و مؤثر هستند.

درآزمایشهایی که درسال 1960 توسط محققان در دانشگاه ایالتی فلوریدا انجام شده نشان داده شده است که پوست سیب زمینی دارای فعالیت ضداکسید کننده ها می باشد. معنی آن این است  می تواند از فعالیت رادیکالهای آزاد در بدن که از عوامل مخرب وآسیب زای سلولی بوده و اختلالات سلولی منجر به سرطان ایجاد می کنند ، جلوگیری نماید.

 البته باید توجه شود که مصرف سیب زمینی بخصوص به عنوان دارو باید با نظرکارشناس گیاه درمانی و پزشک متخصص باشد زیرا در سیب زمینی مقدار زیادی گلیسمیک ایندکس  وجود دارد که مقدار قندخون را بسرعت بالا می برد و برای اشخاص مبتلا به بیماری قند مفید نیست