دنبلان

دنبلان

به فارسی « دنبلان » و « دمبلان » و به آذربایجانی « طملان » و در متب طب سنتی با نامهای « نبات الرعد» و نوعی « سماروغ» و « شحم الارض» و « نوعی فطر» آمده است . از قارچهای خوراکی زیرزمینی است که به فرانسوی انواع آن را بطور کلی Truffe و به انگلیسی Truffle گویند.

انواعی از این نوع قارچ دمبلان بیشتر در اروپا بخصوص در فرانسه می رویند .

انواعی از دمبلان نیز در مناطق مختلفه ایران می رویند . این دو دسته دمبلان از لحاظ جنس مختلف هستند که شرح آنها در زیر داده میشود:

دمبلانهای اروپائی

این دمبلانها از راسته Tuberale طبقه Ascomycetes      خانواده Tuberaceae هستندو اغلب آنها از رستنی های داروئی می باشند.

مشخصات

قارچی است کروی شکل مانند غده که معمولا در زیر خاک رشد میکند. پوسته خارجی آن ناصاف و زگیل دار است . از نظر ابعاد بر حسب گونه های مختلفه متفاوت است و از یک فندوق تا حجم یک مشت  دست فرق می کند . این قارچ در گونه های مختلف به رنگهای قرمز تیره،خاکستری سفید،بنفش وسیاه دیده میشود ولی لذیذترین و بهترین آنها معمولا دارای رنگ پوسته خارجی سیاه است. این قارچها نوعاً در عمق حدود سی سانتیمتری خاک به طورگروهی ونزدیک ریشه های گیاهان و درختها بخصوص درخت بلوط می رویند.

سابقاً درفرانسه مرسوم بود که زارعین توسط سگهای تربیت شده محل وجوداین قارچها را در زیرخاک یافته و بیرون می آوردند.

معمولاً هر دمبلان اروپایی شامل دو قسمت است. یکی پوسته ناصاف و زگیلی آن که رنگین و سخت ومحتوی اسپرهای قارچ است و دیگری گوشت آن که اغلب سفیدرنگ می باشد ولی رنگهای تیره هم دارد.

دمبلانهای اروپایی دارای گونه های خوراکی اهلی وگونه های وحشی غیر خوراکی ولی درعین حال غیرسمی است .

دمبلانهای خوراکی

 1.دمبلان سیاه    Tuber Melanosporum پوسته آن ناصاف زگیل دار به رنگ تیره حنایی و رنگ گوشت آن پس ازرسیدن بنفش تیره مایل به سیاه است . بزرگی آن درحدود یک تخم مرغ است. این دمبلان در پاییز می رسد و از بهترین و لذیذترین نوع  دمبلان  است.

2. Tuber uncinatum . بزرگی آن متوسط ، پوسته خارجی سیاه خیلی ناصاف و ناهموار و رنگ کوشت آن قهوه ای است .این گونه نیز لذیذ و خوش طعم و خوش بو است و معمولاً در پاییز می رسد.

3.      Tuber hiemaleپوسته خارجی مایل به سیاه ،غده آن کروی شکل ، بزرگی آن در حدود یک گردو می باشد این نوع نیزخیلی  لطیف  ولذیذ است و در ردیف دو گونه فوق می باشد. .

4.     دمبلان تابستانی  Tuber Aestivum . شکل غده ها متغیر، بزرگی آنها در حد یک1 گردو رنگ پوست سیاه و زگیلهای آن درشت است و سرانجام دمبلان کوهی  Tuber Montanum  به طوری که گفته شد دمبلانهای اروپایی اغلب درنزدیکی ریشه درختان وگیاهان خاصی می رویند این گیاهان را گیاهان دمبلانزا می نامند. ازجمله درختانی که بیشتر مورد علاقه دمبلان است دو نوع بلوط است .

 یکی به نام علمی   Quercus pubescens که  واریته ای از : Quersus robur sessilifiora می باشد و دیگری Ilex Quercus وهمچنین شاه بلوط  Castanea vulgaris و فندق به نام

علمی  corylus avellana  و به طورکلی طبق مطالعاتی که شاتن  گیاه شناس فرانسوی نموده است ،یکی ازروشها برای شناسایی اراضی  که دمبلان درآن وجود دارد، وجود درختانی که فوقاً ذکر شد و همچنین گیاهان و درختانی نظیر زالزالک  و سروکوهی و ارس و گوجه وحشی وخمان صغیر یا آقطی گلسنگها و بوصیر و بومادران و حلبوب و آبرون صغیر و نوعی سی سنبر یا سرپوله و آزربه و اکلیل کوهی است .

 به علاوه شاتن معتقد است :  خاکی  که غنی از موادآلی ،آهک،پطاس ،اسیدسولفوریک و پروکسیات دوفر باشد مناسبترین خاک برای رویش دمبلان است.

 1.بلوط دمبلانزا   Quercus pubescens درجنگلهای جنوب فرانسه و سایر مناطق اروپا می روید و واریته ای از آن به نام:

 Quercus pbescens Brot . var iberica Wenzig   درجنگلهای شمال ایران می روید. این بلوط  که به فرانسوی  chene blnce  و chene pubescent  گفته می شود ، در دره  تالار و در ارتفاعات گدوک و در نور وکجور وسیاه بیشه و در جنگلهای هرزویل انتشاردارد0

درخت بزرگی است با شاخه های خزی ، برگهای چرمی با تضاریس قوسی در کناره برگها. روی برگ صاف وبراق به رنگ سبز تیره  و پشت برگ سبز  روشن پوشیده از کرک سفید است. نام محلی آن درحسن آباد دشت نظیر «سفیدمازو» و «سفیدبلوط » است . ملاحظه می شودکه نام محلی آن نیز ترجمه طبیعی از نام فرانسه است .

2.      Quercus ilex  که نام آن را بلوط سبز chene vert  می نامند در اروپا می روید و در ایران فقط در باغها به عنوان زینت کاشته می شود. برگها با دندانه های تیز و ریز در انتهای دندانه ها خار کوچکی است .روی برگ سبز تیره براق و پشت برگها کرکدار سفید است و معمولاً  تا سه سالگی خزان نمی کند. اغلب به صورت درختچه است ولی در خاکهای قوی بلندی آن به  15-10 متر می رسد. شرح و تفصیل سایر انواع  درختان وگیاهانی که نامبرده شد به صورت جداگانه در بخشهایی از این کتاب آمده است که درصورت نیاز بتوان به آن مراجعه کرد.

دمبلان درایران

درایران دراغلب مناطق از جمله فارس ،منطقه تهران کوهستانهای  شهرستان

تهران ،آذربایجان ، خوی و غرب ایران در همدان و کرمانشاه دمبلن امی روید.دمبلانهای ایران نیز مانند سایر دمبلانها در زیر خاک می رویند. نام محلی آن درکرمانشاه «چمه» و در آذربایجان « طملان» است ، در تهران «دمبلا ن» نامیده می شود.رنگ پوست آنها اغلب بر خلفن دمبلانهای  اروپایی روشن و خاکستری روشن است و به بزرگی  فندق تا یک  گردو و گاهی بزرگتر است .

این دمبلان رابه  فرانسوی   Terfex و Truffe  de lion   می نامند و به عربی «ثرفاس »گفته می شود. این دمبلان  از جنس متفاوتی با دمبلانهای اروپایی هستند. سه گونه از این دمبلانها طبق  مطالعات آقای شاتن در ایران شناخته شده که نام علمی آنها به  شرح زیراست1:

1.      Terfezis aphroditis chatin که در سال 1897 در آذربایجان دیده شده .

2.      Terfezia  hafizii Chatin که   در فارس و اطراف تهران دیده شده .

3.      Terfezia hanotauxii Chatin که باز در سال 1897 درکوههای اطراف تهران شناسایی شده است .

از نظرترکیبات شیمیایی و خواص و کاربرد دارویی خیلی شبیه قارچهای خوراکی  هستندکه در فصل آن شرح داده شده است و تکرار نمی شود ولی این نوع قارچهای زیرزمینی بیشترمصرف خوراکی دارند.