آقطی سیاه ( انگو کولی ) Elderberry

کلیات گیاه شناسی آقطی سیاه  که در همدان انگور کولی  نامیده می شود از زمانهای قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده می کرده اند . آقطی سیاه که خمان کبیر نیز نامیده می شود درختچه ای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد به 10 متر می رسد . این درختچه معمولا در کنار جاده ها و حاشیه جنگل ها و در نواحی مرطوب و سایه در می روید . برگ آهای آن سبز رنگ ، بیضوی ،  دندانه دار ، بیدره و مرکب از 5-7 برگچه می باشد اگر برگها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می شود . گلهای آن سفید و خوشه ای است که در اواخر بهار ظاهر می شود . میوه آقطی سیاه گوشتی ، ریز مانند انگور و برنگ آبی سیر می باشد . قسمت مورد استفاده این درختچه گل ، برگ و پوست داخلی ساقه آن است . آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان می روید .

ترکیبات شیمیایی: پوست این درختچه و برگ آن درای موادی مانند ساو بوسین Sambucine  سامبو نیگرین Sambunigerine ، کولین ، سیکوتین Cicutine و مقدر کمی نیترات پتاسیم می باشد . د گلهای آن الدرین Elderine  و مقدر کمی اسانس وجود دارد . میوه آقطی سیاه درای کریزان تمین Chrysanthemin ، مواد قندی ، اسانس ، صمغ ، اسید والزیانیک و اسید استیک می باش .

خواص داروئی: آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است . پوست ثانوی ( داخلی ) ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمت های این گیاه است . 1- در درمان رماتسم و درد مفاصل موثر است . 2- ادرار آور است . 3- ملین و ضد یبوست می باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است . 4- دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال موثر است . 5-برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر ، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید . 6- درمان کننده استسقاء یم باشد و آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج می سازد . 7- برای از بین بردن خارش بدن ، پوست ساقه آنرا در روغن بجوشانید و سپس آنرا صاف کرده و بگذارید سرد شود . این روغن را روی قسمت هایی که خارش درد بزنید . 8- برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان ، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید . 9- دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ ، سرما خوردگی ، بیماریای دستگاه تنفسی و نقرس می باشد . 10- جوشانده گلهای خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات الجنب مفید است . 11- بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماریای سل مفید بوده و اخلاط چسبناک را از گلو خارج می سازد . 12- بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را درمان می کند . 13- سنگ کلیه را خارج می سازد . 14- شیرمادران شیدره را زیادمی کند . 15- در درمان بیماریهای صرع مفید است . 16- جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را بصورت کمپرس روی زخم های اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت . 17- خوردن یموه آقطی سیاه  مالیده آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت مو می شود . 18- جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگی ها بگذارید و کمپرس کنید ف اثر شفابخش درد . 19- برای از بین بردن ورم چشم می توان  چشم را با جوشانده گلهای این گیاه شستشو داد . 20- جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین می برد . 21- اگر پوست حساس درید برای شستن صورت یا پاک مدرن آرایش از دم کرده آقطی سیاه استفاده کنید . 22- برای شادابی پوست صورت  از بین بردن لکه ها و کک و مک می توان از ماسک زیر استفاده کدر : گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقدری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم رکده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید . این خمیر را بصورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید  این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند .

طرز استفاده: 1) جوشانده  : مقدر 60 گرم پوست ساقه ، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد . سپس آنرا صاف کنید . 2) شراب آقطی سیاه : 150 گرم پوست ساقه یا ریشه این گیاه را در یک لیتر آب شراب سفید ریخته وبگذارید بمدت 15 روز بماند البته هر روز آنرا هم بزنید . پس از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربست نگهدری کنید . مقدر مصرف این شراب یک قاشق سوپخوری و سه بار در روز است . 3) سرکه آقطی سیاه : 10-20 گرم برگهای خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید  . پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دبست نگهدری کنید . مقدر مصرف این شراب سوپخوری و سه بار در روز است . 4) دم کرده آقطی سیاه : مقدر 100 گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت 10 دقیقه دم کنید . از این دم کرده یم توانید برای شستشوی زخم ها استفاده کنید . 5) شیره یا آب میوه : میوه های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود . مقدر مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب می باشد . 6) شراب آقطی سیاه : آب میوه را رگفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید . سپس این مخلوط را بجوشانید ا شربت غلیظی بدست آید . مقدر مصرف این شربت یک قاشق غذا خوری قبل از هر غذا است

مضرات : استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده ها شود . آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد مزاج حتما باید آنرا با عسل بخورند .